İRAN’DA YAPAN DA, SATAN DA, ALAN DA MEMNUN!

“YILDA bir milyon turist” hedefini önüne koyan, bu anlamda yüzünü öncelikle de İran’a çeviren Erzurum, belirlediği hedeflere ulaşır mı bilinmez ama, uygulanan ambargo ve kısıtlamalarla kıskaca alınan İran’ın, her türlü baskı ve tehdide rağmen kendi belirlediği sosyal ve ekonomik hedeflere ulaşma adına yaptığı atılımları yerinde gördük, yapılan önemli alt ve üstyapı çalışmalarına tanıklık ettik.

Özellikle ticari alanda yenilikler peşinde olan İran, yabancı yatırımcıları ülkesine çekebilmenin yollarını, serbest ticari bölgeler oluşturmakta bulmuş. Bu bölgelerde yatırım yapmak isteyen yatırımcılara çeşitli ekonomik kolaylık ve avantajlar sunan İran, yatırımcı kişi ya da şirketleri rahatlatmak için,”hukuki ayrıcalıklar” da tanımış. “Eğer aramızda bir anlaşmazlık başgösterirse, sorunu İran’da değil, istediğiniz her hangi bir ülkenin mahkemelerinde çözelim, o ülkeyi de siz belirleyin” diyen İran, muhataplarına tahkim güvencesi de vermiş.

TÜRKİYE İLE YAKIN İŞBİRLİĞİ İSTEĞİ

Serbest ticaret bölgeleri oluşturan İran; Rusya, Belerus, Ermenistan, Kazakistan ve Kırgızistan beşlisinin oluşturduğu birliktelik ile, ülke topraklarında, Ermenistan sınırının hemen yanında, Nurduz Bölgesi’nde Aras Ortak Ticaret Bölgesi kurmaya çalışıyor.

İran ile Ermenistan arasındaki bağlantı sadece Nurduz’da, aras üzerindeki sınır köprüsünden sağlanıyor.

İran’ın yakın işbirliğine girmeyi çok istediği ülkelerin başında hiç şüphesiz Türkiye geliyor. Türk işadamlarını daha sıklıkla ülkelerinde  görmek isteyen Aras ve Maku Serbest Bölgeleri yöneticileri, “ortak ticaret bölgesi” projesinin, Türkiye açısından mutlaka değerlendirilmesi gereken bir büyük imkan olduğunu belirtiyorlar.

AVANTAJLARI SIRALADILAR

Maku Serbest Bölgesi Genel Müdür Yardımcıları  Dr. Mehdi Halefhani ve Hosein Hamzelo ile Avrupa Birliği ve Türkiye Sorumlusu Seccat Neceflizadeh’in de hazır bulunduğu bilgilendirme toplantısında, dünyanın ikinci en büyük serbest bölgesi ünvanına sahip Maku Serbest Bölgesi’nin, sınırımızın az ötesinde, 6 yıl önce oluşturulduğunu öğrendik. Erzurum’dan yaklaşık 300 kilometre uzakta olan, 400 bin hektarlık koca bir alana yayılan Maku Serbest Bölgesi’nde, şimdiye kadar 100 yerli-yabancı kuruluş, yatırımı gerçekleşmiş.

PARA ÇIKARMADA SORUN YOK

Serbest bölgelere ait avantajların, yatırımın türü ve büyüklüğüne göre değişiklik gösterdiği Maku Serbest Bölgesi’nde arsanın metrekaresi diğer yerlere oranla daha düşük tutulmuş. Asgari ücret, serbest bölgelerde 2 milyon tümen, yani bin 100 lira olarak belirlenmiş. Serbest bölgelerde yatırım 20 yıl boyunca vergiden muaf tutulmuş. Doğu’ya açılan bir kapı olarak görülen Maku üzerinden Orta Asya ve Körfez Ülkelerine ulaşım oldukça rahat hale getirilmiş. Türkçe’nin konuşulduğu ve anlaşıldığı bölgede tercümana ihtiyaç duyulmuyor. Yaklaşık 81 milyon nüfusa sahip İran, yatırımcılar için “büyük bir pazar” olarak da gösteriliyor. Paranın İran’dan çıkartılmasında ise hiçbir sorun olmadığı özellikle belirtiliyor.

ZİRAATÇİ DEĞİL, FİLM YAPIMCISI

İran’a giriş yaptığımız günden, çıkış yaptığımız ana kadar yanımızda olan, dostane yaklaşımları ile çalışmalarımızı kolaylaştıran Aras Serbest Bölgesi Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü elemanlarından Yunus Azadi’nin mihmandarlığında yaptığımız gezide farklı kişilerle tanıştık, ilginç bilgiler edindik, yatırım serüvenlerine kulak verdik.

İlk ziyaretimizi günde ortalama 4 İla 8 bin gülün üretildiği, 10 dönümlük bir arazi üzerine kurulan Culfa Rose serasına yaptık.

Culfa Rose, 4 yıl önce 9 milyon liralık bir yatırımla gerçekleşmiş. Gülleri Ermenistan ve Azerbaycan a ihraç edilen, toplamda 12 kişinin çalıştığı serasının sahibinin aslında ziraatçi değil de “film ve belgesel yapımcısı” olduğunu öğrendiğimizde hayli şaşırdık. Toplam 50 film yaptığını belirten Behruz Semet, Erzurum’da da bulunmuş. 

Geliştirdikleri bir teknikle beyaz gülleri farklı renklerde boyayan Behruz Semet Mutlak’ın belini yüksek gümrük vergileri büküyor. Serada müzik eşliğinde gül üreten, Behruz Semet, Erzurum ile işbirliğinin de yollarını arıyor.

OYUN ALETLERİ YAPIYORUZ

Bir başka ziyareti bu defa bir Türk işadamına ait, trambolin, çeşitli oyun makinaları, langırt gibi aletlerin imalatının gerçekleştiği  Toysal Collection’a yaptık.

Aslen Kars’ın Kağızman İlçesi’nden olan ve uzun yıllardan beri Manisa’da yaşadıklarını belirten 47 yaşındaki İnşaat Mühendisi Bekir Duman ile uzun uzadıya İran macerasını konuştuk.

İran ile Çin arasında ticari konularda bir benzerlik olduğunu belirten Bekir Duman, Aras Serbest Bölgesi ve işleyişi ile ilgili olarak şunları söyledi:

KANUNLAR DEĞİŞTİ, İŞ KOLAYLAŞTI

“- Yaşam bölgesi serbest bölgenin içinde. Yani insanlar ticaretin içindeler. Herkes çarkın bir parçası. İhtiyaçlar aynı yerde karşılanıyor. Giriş-çıkışlar kontrol altında. Önceleri yatırım için Libya veya Suriye’yi düşünüyorduk. İran’a gelince, buraları görünce düşüncemiz değişti. İran’da iş yapmak önceleri zordu. Kanunlar değişince her iş kolaylaştı. Serbest bölgenin avantajı var. Dışarıdan mal getirmek daha kolay. Urumiye’ye geldim. Erzurum’da nasıl konuşuluyorsa, orada da lehçe çok benzer. İş yapmak isteyenler için burası bir fırsat. Sayımız artarsa birliktelik olur. Buralarda yabancıya daha çok, kolaylık sağlanıyor. Dışarıdan gelenlere kötü gözle bakılmıyor. Sevecenlik var. Türkiye’nin ihtiyacı olan yığınla ürün burada. Biri birimizi tamamlarız. Ambargolar sıkıntı yaşatıyor, ama uzun boylu olmaz. Olmamasını ümit ediyorum.”

AMBARGO ÜRETİMİ OLUMSUZ ETKİLEDİ

Gaziantepli Rıdvan Kara, 9 yıl önce İran’a gidenlerden. Türkiye’de iplik konusunda deneyim ve yatırımları olan Rıdvan Kara, İranlı ortağı Azim Delaviz ile birlikte Aras Serbest Bölgesi’nde, bugünün rakamları ile 65 milyon dolar değerinde bir fabrika yapmış.

Culfa Karan İplik Fabrikası, İran’ın “en değerli ve kaliteli” fabrikaları arasında gösteriliyor.

İlk üretime başladıkları tarihte 40 işçi istihdam ettiklerini belirten Fabrika Müdürü Ahmet Zade, bu sayının ilerleyen zaman içinde 500’e kadar çıktığını hatırlattı.

İç piyasa ağırlıklı çalıştıklarını, Ermenistan ve Azerbaycan’a da ihracat yaptıklarını belirten Ahmet Zade, Amerikan ambargosunun kendilerini olumsuz etkilediğini kaydetti, günde 25 ton iplik üreten fabrikada üretimin bu nedenle 15 tona gerilediğini belirtti. erzhaber