DOĞU ANADOLU GÖZLEMEVİ’NDE (DAG) ÇALIŞMALAR DEVAM EDİYOR

DAG, 4 m çaplı aynası ile Türkiye’nin en büyük teleskopuna sahip ve ilk kez kırmızı ötesi (IR) bölgede gözlem yapacak uluslararası düzeyde son teknolojik ekipmanlarıyla bir gözlemevi olacak. DAG teleskopunun optik tasarımı, adaptif optik sisteminin tasarımı ve üretimi ile gözlemevi kontrol sistemi yazılımları ATASAM bünyesindeki DAG Teknik ekibi tarafından tamamen yerli imkanlarla gerçekleştirilmekte. 2020 yılında kurulumu tamamlanacak ve ilk ışığı alacak olan DAG’ın ikinci aşaması olan Odak Düzlemi Aygıtları (ODA) Projesi’de 2016 yılında Kalkınma Bakanlığı’nca başlatılmış olup; DAG ile aynı sürede tamamlanacak ve teleskop odak düzlemi aygıtlarıyla birlikte ulusal ve uluslararası astronomi dünyasına 2020 yılından itibaren bilimsel olarak hizmet etmeye başlayacak.

Bu yatırım ile sadece astronomik gözlemler başlamış olmayacak; aynı zamanda teleskop ve odak düzlemi aygıtlarının tasarımı ve üretimiyle gelen teknolojik bilgi ve altyapı sayesinde, 2021 yılında devreye girecek Türkiye’nin ve Avrupa’nın en büyük ayna kaplama ünitesi ile birlikte hem bölgesindeki gözlemevlerine hem de uzay ve savunma teknolojilerinde gereken kaplama ihtiyacına fazlasıyla cevap verebilecek bir altyapıya da sahip olunacak.

Bu planlanan gelişmeler dışında şimdiye kadar gerçekleşen çalışmalar kısaca özetlenecek olursa; 2014 ve 2015 yılında sırasıyla DAG teleskop ve kubbe ihaleleri yapılmış ve üretimleri Belçika ve İtalya’da başlamıştır. DAG teleskopunun fabrika kurulumu ve testleri aşamasına geçilmiş ve İtalya’da fabrika kurulumu başlatılmıştır. En önemli ekipmanı 4 m’lik ayna 2016 yılında Almanya’da üretilmiş ve teslim alınmış, ardından kaplanmak üzere Rusya’ya gönderilmiştir. Konaklı-Karakaya Tepeleri’nde yaklaşık 2500 dönümlük gözlemevi yerleşkesi için planlanan arazinin Atatürk Üniversitesi’ne esas tahsisi yapılarak tapusu alınmıştır. Aynı zamanda odak düzlemi aygıtları için uluslararası duyuruya çıkılmış, gözlemevi yerleşkesinde gereken altyapının %85’i tamamlanmıştır. Gözlemevi’nin jeneratör ihalesi yapılmış ve diğer enerji ekipmanlarının ihalelerine çıkılmıştır.

Ayrıca bu yıl içerisinde Atatürk Üniversite yerleşkesi içerisinde DAG’ın optik laboratuvar inşaatının başlatılmasına yönelik arazi, alt ve üst yapısal işlemler de başlatılmıştır.

Türkiye’nin 2023 Vizyon projelerinden Uluslararası çaptaki bu büyük yatırım, ihaleyi alan firma tarafından işin zamanında ve tam olarak yapılmaması, organizasyon, planlama ve program eksikleri ile gereken önemin ve ciddiyetin gösterilmemesi nedeniyle, kamu kaynakları hem zaman olarak (1 yıl uzama) hem de maddi olarak (yaklaşık 5 milyon TL) kayba uğratılmıştır. Yurtdışında ve içinde farklı bölümlerinin üretimi devam eden bu büyük yatırımın, 2016 yılında bitirilmesi gereken inşaatının tamamlanamaması nedeniyle ve özellikle de yurtdışında üretimi tamamlanan teleskop ve kubbe parçalarının ülkemize getirilmesi ve kurulması çalışmaları bu gecikmeden dolayı 1 yıl ötelenmiştir. Özellikle bu yaz kubbenin kurulumunun tamamlanması planlanırken; söz konusu aksama kubbe montajında da gecikmeye neden olmuştur. Kaldı ki, bu gecikme teleskop ve kubbe üretimi yapan diğer yurtdışı firmaların iş-zaman planlamasını da kötü yönde etkilemiş ve projenin zaman olarak yaklaşık 1 yıl uzamasına ve bu yabancı firmaların maddi kayıplarını resmen (yaklaşık 1,3 milyon Euro) talep etmelerine neden olmuştur.

Zamanında ve sözleşmede yer alan kurallara uymamasından ötürü bu firmanın (Solakoğlu Ltd. Şti.) sözleşmesi fesih edilmiş, resmi mahkeme bilirkişi raporuna istinaden hem hukuki süreç başlatılmış hem de YÖK Başkanlığı oluru ile Milli Eğitim Bakanlığı/Yükseköğretim ve Yurt Dışı Eğitim Genel Müdürlüğü kararıyla ilgili firmaya yasaklama kararı getirilmiştir. DAG projesinin daha fazla kayba uğramaması için kalan işin ivedilikle tamamlanmasına yönelik yeniden ihale yapma ihtiyacı doğmuştur.

 2017 yılında yeniden ihale süreci başlatılmış olup; gerek yeterli şartlara sahip firmaların bulunamaması gerekse tamamlanamamış işin riskleri nedeniyle ihaleye katılan firmaların tedirginlikleri, ihalenin 3 kez iptal edilmesine neden olmuş ve sonunda 9 Haziran 2017 tarihinde 4. ihale ile DAG binası inşaatı yeni bir firma (Erbora Mimarlık Yapı Endüstrisi A.Ş.) ile yeniden başlatılmış ve 30 Haziran 2017 tarihinde yeni firma yerleşkede çalışmalara başlamıştır. Firma teknik ekibi ile işin başında olup, bir yandan önceki firma tarafından yapılan hatalı imalatları düzeltmeye çalışırken diğer taraftan da işi sözleşmede belirtilen süre içerisinde tamamlamak için çalışmalarını sürdürmektedir.