ERZURUM’UN KAÇ KÖYÜ MAHALLEYE DÖNÜŞTÜ

Büyükşehir Yasası İle Mahalleye Dönüşen Köyler… (1)

HATIRLANACAĞI üzere, 2014 yılında çıkartılan 6360 sayılı Büyükşehir Belediyesi Yasası ile Türkiye’de yeni bir idari yapılanma sürecine girildi. Yasayla birlikte kırsal kesime hizmet eden il özel idareleri kaldırıldı, bu görev büyükşehir belediyelerine verildi, hepsinden önemlisi; köyler mahalleye dönüştürüldü.

Sayıları artırılan ve 30’a yükseltilen büyükşehirlerdeki 16 bin 220 köyün mahalleye dönüşmesiyle, Türkiye’deki 34 bin 434 olan köy sayısı da 18 bin 214’e geriledi!

Söz konusu kanunla birlikte Erzurum’un 907 köyü ve 9 beldesi mahalleye dönüştürüldü.

*

Köylerin mahalleye dönüşmeden önceki döneminde Erzurum’un toplam nüfusunun yüzde 65,5’i kentlerde, yüzde 34,5’i de kırsalda bulunuyordu.

*

Genelde göç veren bir il olan Erzurum’da kır-kent oranının fazla değişmediği zannedilse de, yasal düzenlemeden sonra köylerin tamamı mahalleye dönüştürüldüğünden, “kırsal nüfus diye bir kavram doğal olarak ortadan kalkmış oldu.”

*

Büyükşehir Yasası, sadece genel yönetim açısından değil, aynı zamanda kırsal yerleşim düzeni açısından da önemli dönüşümlerin yaşanmasına zemin hazırladı.

Bu yasa ile büyükşehir sınırlarının il mülki sınırlarını da içine alacak şekilde yapılanması, gelecekte daha iyi imar planı oluşturma imkanı doğurmuştur.

*

Ancak, il merkezine yakın köylerde uygulanacak imar planları, beraberinde tarımsal alanların imara dahil edilme riskini getirmiştir.

Her ne kadar tarımsal arazilerin imara açılmasında belediye meclis kararı ve İl Toprak Koruma Kurulu izni gerekiyor olsa bile, konut, ticaret, sanayi alanı, kamu yatırım alanı gibi amaçlarla tarımsal arazilerin imara açılma riski vardır.

Köylerdeki hayvancılıkla ilgili ahır, ağıl, samanlık, depo, hangar yapımı için proje ve imar izni gerekeceğinden, hayvancılığın bu değişimden olumsuz şekilde etkilenmesi söz konusudur.

Ayrıca çevre duyarlılığı nedeniyle köy yerleşim alanlarında bulunan ahırların köy dışına çıkartılacak olması doğru bir yaklaşım olmakla birlikte, köylerde hayvancılık faaliyetleri için endişe oluşturmaktadır.

Büyükşehir belediyelerine bağlı köy ve beldeler ile tarımsal üretim merkezlerinin bazı olumsuzluklarla karşılaşma ihtimali hayli fazladır.

*

Köylerin mahalle olmadan önceki durumu hepimizin malumu!

Yönetimlerin zayıf, imkanların yetersiz olduğu köylerde çevre temizliği ve düzenine de önem verilmiyordu.

Bu olumsuz durumlar, yasa değişikliği ile kısmen daha iyi bir noktaya çekilmiştir.

*

Ancak, kırsal alanının geliştirilmesi konusunda belediyelere bir görev yüklememiş, kaynak da ayrılmamıştır.

Yasa değişikliği ile sadece “Büyükşehir ve ilçe belediyelerine tarım ve hayvancılığı desteklemek amacıyla her türlü hizmet ve faaliyetlerde bulunabilirler’’ yetkisi verilmiştir.

*

Köy Hizmetleri ve İl Özel İdareleri’nin kapatılması, beraberinde bazı olumsuzlukları getirmiş; köylerde yaşayan insanların tarımsal amaçlı yatırımlar konusunda başvuracağı kurum kalmamıştır.

*

Yasa, köy karakterli yeni mahallelerin sorunlarını çözecek teknik birimlerin kurulması yönünde de büyükşehir ve ilçe belediyelerinde yapılanmayı zorunlu kılmamıştır.

*

Büyükşehirler yaşanan tıkanıklıkları açmak için yollar aramış, çareler düşünmüşlerdir.

Örneğin Erzurum Büyükşehir Belediyesi Kırsal Hizmet Daire Başkanlığı’nı kurmuştur.

Bu daire başkanlığı, ilçe ve köylerde tarımla ilgili önemli çalışmalar yapmaktadır.

*

Ancak kent merkezine hayli uzakta bulunan mahalleler dikkate alındığında, hizmetin zamanında ulaşma zorluğu kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.

Belediyelerin, kent merkezlerinden uzaklaşıldıkça yerleşim birimlerine götüreceği hizmet kalitesinin azalabileceği kaçınılmaz görünmektedir.

Köy bütçesinin kaldırılması, köylü-devlet işbirliği ile yapılacak çalışmaların etkinliğini azaltmıştır.

Nüfusu az olan ilçe belediyeleri, mali yönden zayıf oldukları için, köy yerleşim yerlerine belediye hizmetlerini götürmeleri zorlaşmaktadır.

*

Bir önceki Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli’nin 6330 sayılı büyükşehir yasası ile ilgili olarak yaptığı “Tarımsal faaliyetlerin daha düzenli sürdürülebilmesi maksadıyla büyükşehir yasasında bazı tadilatlara ihtiyaç var” sözü belleklerdeki tazeliğini korumaktadır.

*

Yasa köylerde düşünce anlamında da değişikliklere neden olmuş…

Köylerin mahalleye dönüştürülmeden önceki dönemlerinde, köy muhtarının yetkilerini kullanarak, köyün kaynakları ile çözdüğü sorunlar ve sahiplenme duygusu, yasa çıktıktan sonra yerini “belediye yapsın” noktasına dönüştürmüştür.

*

Erzurum’da özellikle çiftçilik yapan biri belde bazı köy sakinleriyle yaptığım sohbetlerde büyükşehir yasası sonrasında dile getirilen memnuniyet ve yakınmaları ve düşüncelerini bir sonraki yazımda açıklayacağım. Devam edecek…