BECERİKSİZLİK BU ŞEHRİN KADERİ OLMAMALI

“ERZURUM TABYALARI” DENDİĞİNDE İNSANLARIN AKLINA ŞÜPHESİZ AZİZİYE VE MECİDİYE TABYALARI GELİYOR. KENT MERKEZİNE YAKLAŞIK 5 KİLOMETRE UZAKTAKİ TOPDAĞI’NIN ÜZERİNDE İNŞA EDİLEN AZİZİYE VE MECİDİYE TABYALARI GİBİ, TOPLAMDA 22 YAPIT, YOLLARA HAKİM TEPELER ÜZERİNDE KURULMUŞ. BUGÜN ÇOĞU VİRANE OLAN TABYALAR, ASLINDA ERZURUM AÇISINDAN BİRER EKONOMİK DEĞER. ANCAK İLGİSİZLİK VE BECERİKSİZLİK, BU DEĞERLERDEN DE YETERİNCE YARARLANAMADIĞIMIZI KOYUYOR ORTAYA.

Yazı ve Fotoğraflar: Öztürk AKKÖK

ŞİMDİYE kadar Erzurum Tabyaları’nı, özellikle de Mecidiye ve Aziziye Tabyaları’nı anlatan yüzlerce haber yapılmış, şiirler, makaleler yayınlanmış, tabyalarda yaşanan göğüs göğüse çarpışmalar sinemalara konu olmuş, filmler çekilmiş, diziler yapılmış. Çanakkale’de kanla yazılan tarihin bir benzerinin yazıldığı Erzurum Tabyaları’nın, Erzurum açısından çok önemli bir değer olduğu, ancak yeterli ilgi ve becerinin gösterilememesi nedeniyle bu tarihi emanetlerin hakkının verilemediği belirtiliyor.

Doğu’dan gelebilecek saldırılara karşı koymak amacıyla inşa edilen tabyaların ilki, 16’ncı yüzyılın sonunda yapılmış. Savunma amaçlı tabyaların en büyüklerinin yapımına 18’nci yüzyıldan itibaren başlanılmış ve zaman içinde özellikle yollara hakim tepeler üzerinde irili-ufaklı 22 tabya inşa edilmiş.

TÜRK MÜHENDİSLERİNİN BAŞARISI

Tamamı Türk mühendisleri tarafından projelendirilen tabyaların yapımında halk da ciddi anlamda destek vermiş. İçerisinde karargâh binalarının yanında barınakların, yemekhanelerin, pusu odaları ve eğitim alanlarının bulunduğu tabyaların en bilindik olanları, şehir merkezine yaklaşık 5 kilometre ötede bulunan Topdağı üzerinde inşa edilmiş olan, yapıldığı yıllarda tahtta bulunan padişahların “Abdülaziz – Aziziye, Abdülmecid – Mecidiye) isimlerinin verildiği tabyalardır.

SAVUNMADA ÖNEMLİ ROLLER ÜSTLENDİ

Yapıldığı yıllarda ülke savunmasında önemli roller üstlenen, halk arasında “93 Harbi” olarak bilinen 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşları sırasında göğüs göğüse çarpışmalara sahne olan Aziziye Tabyası’nda Ruslar’ın ilerleyişinin durdurulması, tarihin dönemeç noktalarından birisi olarak kayıtlara geçmiştir.

Ülke savunmasında önemli roller üstlenen Erzurum Tabyaları için bir şiir kaleme alan dönemin en ünlü şairlerinden Bekir Sıtkı Erdoğan’ın “Bir şimşek çakıyor, yine bir şimşek” dizeleriyle başlayan, son derece anlamlı, “Dadaşıma artık; ha ateş, ha kar / Burada savaşın adı; ‘kanlı bar’ / Ovaya sis değil, mücahit rûhlar / Çöküyor Erzurum tabyalarından” mısraları ile süslenen şiirde anlatılanların aksine, artık o özel ve güzel özelliklerinin hiç birine rastlamak çok da mümkün olmuyor tabyalarda.

ÇANAKKALE NEYSE, ERZURUM’DA O

Herkes de biliyor ki, Çanakkale’nin, şehit kanlarıyla sulanmış Gelibolu Yarımadası, Sebdülbahir,  Conk Bayırı ve Arıburnu neyse, yine şehit kanlarıyla sulanmış, göğüs göğüse çarpışmalara sahne olan, bir halk destanının kan ile yazıldığı Erzurum Tabyaları da o.

Savaş yıllarında kendilerine biçilen görevleri hakkıyla yerine getiren Erzurum Tabyaları’nın biri ikisi hariç, diğerleri, özellikle de define arayan insanlar tarafından tahrip edilmiş durumda. Topdağı’ndaki  I-II ve III nolu aziziye ile şehre en hakim noktada bulunan Mecidiye ile Pasinler Ovası’na kuşbakışı konumunda bulunan Uzunahmet Tabyayası’nın dışında kalan tabyaların virane halleri, gören herkesin içini acıtıyor.

BECERİKSİZLİK VE İLGİSİZLİK

Erzurum’u “özellikli” hale getiren bir başka değer olan tabyalardan ne sosyal, ne de ekonomik amaçlı faydalanılamaması “beceriksizlik”le ve “ilgisizlik”le tanımlanıyor. İnsani ihtiyaçların karşılanabileceği hiçbir sosyal donatısı olmayan, sadece “taş”tan ibaret boş odaları ile görenleri şaşkınlığa sürükleyen ve hemen herkese “içeride de bir şey yokmuş” dedirten Erzurum Tabyaları’nın turizme kazandırılması isteniyor.

Nenehatun Milli Parkı olarak ilan edilen tabyalara, yani Topdağı’na şehirden yapılacak bir gondol bağlantısının, sadece tabyalara olan ilgiyi artırmakla kalmayacağı, ivme kazanacak turizm sayesinde ekonomiye ciddi canlılık geleceğini kaydeden uzmanlar, yeni dönemde bu imkanların çok daha ciddi ve detaylı şekilde ele alınması gerektiğini belirtiyorlar.

ERKON’A BÜYÜK İŞ DÜŞÜYOR

Öte yandan, İstanbul’da çeşitli Erzurum federasyonlarının bir araya gelerek kurdukları, kısa adı ERKON olan Erzurum Konfederasyonu’nun; ilgi alanına Erzurum Tabyaları’nı da dahil etmesinin yaşanan sahipsizlik ve ilgisizliğe çare olabileceği kaydedildi.

ERKON’un hazırlayacağı proje ve çalışmalara tabyaları dahil etmesinin, sadece Erzurum’un makus talihinin değişimine katkı yapmayacağı, aynı zamanda önemli bir tarihi emanet olan tabyaların da daha iyi korunup, kollanması noktasında çarelerin üretimine yol açabileceği ifade edildi. erzhaber